نکاتی درباره رضایت نامه عمل جراحی
- آبان ۲۶, ۱۴۰۰
- بدون دیدگاه
- 617 مشاهده
رضایت نامه آگاهانه (Informed consent)
گرفتن رضایت آگاهانه از بیمار پیرامون خطرات احتمالی جراحی یکی از عناصر اصلی انجام عمل جراحی یا معالجات پزشک است که امروزه از اهمیت بالایی برخوردار است و در قلمرو حقوق پزشکی قرار می گیرد. رضایت آگاهانه به معنای آن است که بیمار به منظور معالجه و درمان حتی در زمانی اندک جسم خویش را در اختیار پزشک و معالج قرار می دهد و در نتیجه باید بر این امر به صورت آگاهانه و با اراده آزاد رضایت داشته باشد. این مسأله از یک سو ناشی از رابطه ی پزشک و بیمار و وجود حس اعتماد بیمار به پزشک بوده و از سوی دیگر یکی از عوامل سقوط مسئولیت پزشکی نسبت به بیمار محسوب می گردد.
بدیهی است که این نظریه دامنه و مفهومی وسیعی داشته و صرفاً محدود به حوزه رضایت بیمار ناست بلکه در مواردی که بیمار در وضعیت حیات نباتی است یا به سن رشد و بلوغ نرسیده نیز با اخذ رضایت از اولیاء قانونی وی این امرذ محقق می گردد. جلب رضایت بیمار یکی از اصول اخلاق پزشکی است و پزشک موظف است در اتخاذ هر گونه تصمیمی با بیمار مشارکت نماید و هر گونه درمانی بدون رضایت بیمار تجاوز به حقوق او محسوب می گردد و قابل طرح در دادگاه است. حتی معاینات معمول بیماران باید با جلب رضایت آنان صورت پذیرد و درمان بدون رضایت بیمار می تواند جرمی جنایی یا هتک حرمت فردی محسوب شود.
تفاوت رضایت و برائت
اگر پزشک فقط رضایت گرفته باشد، در صورت بروز مرگ، نقص عضو یا خسارت مالی ضامن است ولی اگر برائت نیز صورت گرفته باشد عهده دار خسارت پدید آمده نیست. فقط اصل برائت است که موجب سقوط ضمان می شود. البته در صورت قصور پزشکی، برائتی که قبل از درمان گرفته شده باعث سقوط ضمان نیست.
انواع رضایت
- رضایت تلویحی ( Implied Consent )
- رضایت اظهاری ( Express Consent )
- رضایت در موارد خاص ( In Special Consent )
رضایت نامه ضمنی یا تلویحی
رضایتی است که بیمار آن را با عمل خود نشان می دهد. اکثر تشخیص ها و درمان های پزشکی بر اساس این نوع رضایت است یعنی وقتی فردی به پزشک مراجعه می کند یا از پزشک درخواست ویزیت می کند، به درمان و معاینه رضایت دارد. هنگامی که بیماری وارد مطب یا اتاق معاینه می شود نیازی نیست که پزشک از او بپرسد آیا تمایل به درمان دارید یا خیر زیرا اگر بیمار به دنبال درمان بیماری خود نباشد به پزشک مراجعه نمی کند. با این حال این رضایت ضمنی تنها در مورد اعمال اولیه بالینی مانند گرفتن شرح حال، تحت نظر قراردادن و بالا زدن آستین برای گرفتن فشار خون صادق بوده و معاینات اختصاصی تر مانند معاینه واژینال یا مقعد را شامل نمی شود.
می توانید جهت مطالعه بیشتر درباره این مضوع، مقالات زیر را مطالعه نمایید.
- مراقبت های پرستاری در دوره ی قبل از عمل
- نقش و وظایف پرستاران اتاق عمل
- توضیحاتی پیرامون مراقبت های پرستاری در حین عمل جراحی
- پرستار اتاق عمل
- مراحل تبدیل شدن به پرستار جراحی
- وظایف پرستار جراحی
رضایت اظهاری یا ابرازی (صریح)
خود شامل دو نوع است:
- رضایت شفاهی
- رضایت کتبی
بهتر است نوع شفاهی در حضور شخص ثالثی گرفته شود تا در صورت بروز مشکل جای اعتراضی نباشد. قبل از انجام هر گونه معاینات واژن یا مقعد و قبل از انجام اقدامات خاص مثل گرفتن خون و یا رادیوگرافی معده با ماده حاجب باید رضایت به طور شفاهی گرفته شود. در موارد بستری در بیمارستان و اعمال تشخیصی و درمانی تهاجمی مثل جراحی، آندوسکوپی، برونکوسکوپی، تست ورزش، کاتترایزاسیون قلبی و… اخذ رضایت و برائت کتبی از مشکلات بعدی احتمالی جلوگیری خواهد کرد.
شرایط رضایت نامه معتبر
- بیمار باید عاقل و بالغ باشد تا رضایت نامه را تنظیم نماید در غیر این صورت لازم است. ولی یا قیم او این کار را انجام دهد.
- بیمار یا ولی او باید در جریان کامل بیماری و سیر آن و نوع جراحی و بیهوشی و عواقب آن و عوارض و خطرات آن قرار گیرند.
- داوطلبانه بودن رضایت مشخص باشد
- طرز نوشتن رضایت نامه باید ساده و روشن باشد (قابل فهم عامه )
- رضایت نامه نباید به زور و تهدید یا فشار اخذ شود
- زمان رضایت قبل از درمان و یا به هنگام آن باشد
رضایت در موارد خاص
- رضایت همسر
- رضایت در کودکان و افراد صغیر
- رضایت در بیماران روانی
- رضایت در بیماران مسن
- رضایت در موارد اورژانسی
رضایت همسر
در مواردی که اقدامات درمانی بر روی حقوق ناشی از ازواج تاثیر می گذارد اخذ رضایت همسر بیمار نیز الزامی و شامل موارد زیر است:
- سقط جنین
- هیسترکتومی
- عقیم سازی
- تغییر جنسیت
- قطع عضو
- پیوند
رضایت در افراد نابالغ، مجنون، محجور و سفیه
در این گونه افراد از ولی بیمار (پدر یا جد پدری )، قیم یا سرپرست بیمار یا نمایندگان قانونی بیمار باید رضایت و برائت گرفته شود. هنگامی که اخذ رضایت جهت اعمال تشخیصی و درمانی برای کودکی از طریق خانواده امکان پذیر نیست برای اخذ رضایت در قلمرو قانون باید از طریق محاکم قضایی اقدام کرد.
رضایت در موارد اورژانس
در موارد اورژانس اخذ رضایت لازم نیست. ولی چون تعریف اورژانس بودن حیطه وسیعی را در بر می گیرد و ممکن است موجب سوء تعبیر شود بهتر است موارد زیر رعایت شود:
- در صورتیکه بیمار هوشیار نیست و فرصت کافی نیز برای اطلاع اولیاء وی وجود ندارد بهتر است مراتب به اطلاع مقامات قضایی رسانده شود و مجوزی جهت آن اخذ گردد
- اگر برای اطلاع مقامات قضایی نیز وقت نیست با حضور سه پزشک صورت جلسه ای تنظیم شود. و موارد اورژانس در آن توضیح داده شودو پس از آن اقدام درمانی شروع گردد
- اگر تعداد پزشکان حاضر در مرکز درمانی کمتر از سه نفر اس ، پزشک می تواند صورت جلسه فوق را با حضور سایر پرسنل و کادر پزشکی تهیه نماید
- در موارد اورژانسی شدید که فرصت برای هیچ کاری نیست پزشک موظف است بدون اخذ رضایت اقدام به درمان و حفظ جان بیمار نمایند
ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی: هر نوع عمل جراحی طبی یا مشروع که با رضایت شخص اولیاء یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی آن ها و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام شود یا در موارد فوری اخذ رضایت ضروری نخواهد بود و انجام معالجات و پیامد آن ها جرم محسوب نمی شود.
ماده۶۰ قانون مجازات اسلامی: چنانچه طبیب قبل از شروع درمان یا اعمال جراحی از مریض یا ولی او برائت حاصل نموده باشد ضامن خسارت جانی، مالی یا نقص عضو نیست و در موارد فوری که اجازه گرفتن ممکن نباشد طبیب ضامن نخواهد بود.
رضایت و برائت در موارد خودکشی
در موارد غیر اورژانس، در صورت عدم رضایت شخص، اخذ رضایت و برائت از ولی بیمار ضروری است.
مواردی که اخذ رضایت نامه الزامی نیست
- معاینه و اعلام سلامت فرد از نظر ابتلا به بیماری های مسری جهت اعلام به وزارت بهداشت
- معاینات متداول هنگام ورود به زندان، پرورشگاه و نظایر آن
- معاینه به دستور مراجع قضایی و محاکم
- معاینه ی مهاجران و مسافران به کشور های گوناگون قبل از عزیمت و یا در مبادی وروردی کشورها و قرنطینه ها
- معاینات بهداشتی پرسنل صنایع غذایی
- معاینات متداول استخدامی و حین خدمت
- معاینات دوره ای کودکان در مدارس
- معاینات ورزشکاران هنگام گزینش و یا در حین بازی تیم های ورزشی
- معاینات پزشکی قانونی
- در موارد ضروری، فوری و اورژانس اخذ رضایت لازم نیست
برای مشاهده متن کامل به نرم افزار آموزش جامع پرستاری مرهم مراجعه نمایید.
