شوک هیپوولومیک (Hypovolemic Shock)

شوک هیپوولومیک وضعیتی است که در آن به علل مختلف حجم مایع در گردش کاهش می یاید به طوری که منجر به خونرسانی ناکافی در سطح بافتی می گردد. کاهش خونرسانی منجر به کاهش اکسیژن رسانی در سطح سلولی و شروع متابولیسم بی هوازی سلولی و تجمع مواد مضر در بافت می گردد و در صورتی که تحت درمان به موقع قرار نگیرد مرگ سلول ها و ارگان ها رخ می دهد.

وقتی که حجم خون به طور ناگهانی به علّت دهیدراسیون و از دست دادن پلاسما کاهش پیدا می کند، رابطه ی بین حجم مایع و اندازه ظرفیت عروق دچار عدم تعادل می شود. اندازه ظرفیت عروق کماکان طبیعی است امّا حجم مایع کاهش پیدا کرده است. شوک هیپوولومیک شایعترین نوع شوک در شرایط پیش بیمارستانی بوده و خونریزی شایعترین علّت آن در مصدومان ترومایی است. هنگامی که خون از جریان گردش خون خارج می شود، قلب به منظور افزایش برون ده خود تحریک می شود. این تحریک که ناشی از آزاد شدن اپی نفرین از غده ی فوق کلیوی است و موجب افزایش تعداد ضربان و قدرت انقباضی قلبی می گردد. سیستم اعصاب سمپاتیک نیز نوراپی نفرین آزاد کرده و موجب انقباض عروق خونی می شوند. در نتیجه اندازه ی ظرفیت عروقی تا حدودی کاهش می یابد و با مقدار مایع باقیمانده تناسب پیدا می کند.

انقباض عروقی منجر به بسته شدن مویرگ های محیطی شده و در سطح سلولی متابولیسم هوازی به بی هوازی تبدیل می شود. این مکانیسم های جبرانی تا نقطه ای با هم به صورت هماهنگ عمل می کنند. هنگامی که مکانیسم های دفاعی دیگر نتوانند بر کاهش حجم خون فائق آیند، فشار خون فرد مصدوم کاهش می یابد. کاهش فشار خون حکایت از تبدیل شدن شوک از نوع جبرانی به نوع غیر جبرانی دارد که علائم مرگ قریب الوقوع است.

جهت مطالعه بیشتر درباره موضوعات مرتبط با این مقاله، میتوانید مقالات زیر را مطالعه نمایید.

مراحل شوک هیپوولومیک

شوک‌ جبران شده (Compensatory)

شوک هیپوولومیک متداول ترین نوع شوک با کاهش حجم داخل عروقی مشخص می شود. شوک هیپوولومیک می تواند ناشی از از دست دادن مایعات خارجی باشد مانند از دست دادن خون آسیب زا، یا تغییر مکان مایعات داخلی، مانند کمبود شدید آب بدن، ورم شدید یا آسیت. کاهش حجم خون منجر به کاهش بازگشت وریدی و متعاقب آن کاهش پر شدن بطن، کاهش حجم سکته و برون ده قلب و کاهش پرفیوژن بافت می شود.

آشنایی با شوک هیپوولومیک

علائم

  • افت فشار وریدی، افزایش مقاومت محیطی، تاکی کاردی
  • پوست سرد و مرطوب؛ رنگ پریدگی، تشنگی، پوسته پوسته شدن
  • حس تغییر یافته، الیگوریا، اسیدوز متابولیک، تاکی پنه
  • قابل اطمینان ترین معیار: سطح BP شریانی

درمان

اهداف درمان شامل بازگرداندن حجم داخل عروقی، توزیع مجدد حجم مایعات و اصلاح علت اصلی است. در صورت خونریزی بیمار، با اعمال فشار یا جراحی خونریزی متوقف می شود. اسهال و استفراغ با دارو درمان می شود.

جایگزینی مایعات و خون

  • حداقل دو کاتتر IV برای تجویز مایعات، داروها و یا خون وارد می شود.
  • محلول رینگر لاکتات، کلوئیدها یا محلول کلرید سدیم ۰.۹ درصد (سرم فیزیولوژی) برای بازگرداندن حجم داخل عروقی تجویز می شود.
  • از فرآورده های خونی فقط در صورت عدم دسترسی به گزینه های دیگر یا از دست رفتن سریع و گسترده خون استفاده می شود.

توزیع مجدد مایعات

  • اصلاح وضعیت بدنی بیمار به توزیع مجدد مایعات کمک می کند. وضعیت ترندلنبرگ در شوک هیپوولومیک توصیه می شود. بالا آمدن پاها باعث بازگشت خون وریدی می شود.

دارو درمانی

  • اگر تجویز مایعات نتواند شوک هیپوولومیک را معکوس کند در این صورت داروهای وازو اکتیو که از نارسایی قلبی جلوگیری می کنند تجویز می شود. همچنین داروها برای معکوس کردن علت کم آبی بدن تجویز می شوند.

مداخلات پرستاری

  • بیماران در معرض خطر کمبود مایعات (کمتر از ۱ سال یا بالاتر از ۶۵ سال) را به دقت کنترل کنید.
  • قبل از تخلیه حجم داخل عروقی، به جایگزینی مایعات کمک کنید.
  • از مصرف ایمن مایعات و داروهای تجویز ‌شده و اثرات آن ها اطمینان حاصل کنید.
  • علائم عوارض و اثرات درمانی را به سرعت کنترل و گزارش کنید.
  • بیمار را از نظر عوارض جانبی از نزدیک کنترل کنید.
  • نظارت بر میزان اضافه بار قلب و عروق، علائم دشواری تنفس و ادم ریوی، فشار همودینامیک، علائم حیاتی، گازهای شریانی، سطح لاکتات سرم، سطح هموگلوبین و هماتوکریت و میزان مصرف و خروجی مایعات.
  • ترس و اضطراب بیمار را از نیاز به ماسک اکسیژن با دادن توضیحات و اطمینان مکرر به بیماران کاهش دهید.

برای مشاهده متن کامل به نرم افزار آموزش جامع پرستاری مرهم مراجعه نمایید.