فرآیند کلی جذب مواد غذایی

کلیه ی مواد غذایی که در اثر هضم شیمیایی به مواد ساده و قابل جذب تبدیل شده‌اند به همراه بی نیاز از هضم شیمیایی مانند ویتامین ها، آب و نمک ها از دیواره ی پرزدار روده ی باریک جذب می‌شوند. هر پرز شامل یک لایه از سلول های پوششی است و بلافاصله در زیر آن شبکه ی غنی از مویرگ های خونی وجود دارد که قندها ، اسیدهای آمینه، آب و نمک ها وارد این شبکه می‌شوند.

این شبکه ی مویرگی پس از جمع آوری مواد غذایی به یک سیاهرگ کوچک پرزی منتهی می‌شود. سیاهرگ پرزی به سیاهرگه ای بزرگتر پیوسته و سرانجام وارد سیاهرگ باب می‌شوند. این سیاهرگ ابتدا به کبد رفته و مواد غذایی در کبد ذخیره و پس از آن بر حسب نیاز وارد خون می‌شوند. در واقع کبد به منزله ی یک انبار، تنظیم کننده و پخش کننده مواد غذایی جذب شده است. فرآیند‌های دستگاه گوارش انسان را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

۱-بلع (Swallowing)

بلع فرایندی است که طی آن توده ی غذایی آمیخته با بزاق و آنزیم‌های حفره دهانی به کمک چسبیدن زبان به کام وارد حلق شده و از آنجا به کمک مکانیسمی دقیق وارد مری می‌شود.

۲-انقباضات (Contraction)

دستگاه گوارش در سراسر لوله‌های خود توده غذایی را توسط انقباضاتی به جلو پیش‌ می‌برد و هضم مکانیکی مواد غذایی را انجام می‌دهد. گاهی این انقباضات شدید است و منجر به تخلیه توده غذایی از یک اندام گوارشی به اندام دیگر می‌شود که از جمله این تحرکات می‌توان به انقباضات ناحیه ی پیلوری در معده و تخیله ی توده کیموس به دوازدهه اشاره کرد. اما گاهی این انقباضات به آهستگی انجام می‌گیرد و هدف آن‌ها مخلوط کردن توده غذایی با شیره‌ های گوارشی است. به طور کلی دو نوع انقباض در لوله‌های گوارش اتفاق می‌افتد:

• انقباضات موضعی
• انقباضات گوارشی یا پریستالیسی

۳-ترشحات (Secretion)

در سراسر اندام‌های گوارشی غدد درون ‌ریز و برون ‌ریزی وجود دارند که آنزیم‌ ها و اسیدهایی را جهت هضم و گوارش شیمیایی مواد غذایی به درون فضای گوارشی ترشح می‌کنند. اولین ترشحات دستگاه گوارش که هضم شیمیایی غذا را در دهان آغاز می‌کنند، ترشحات غدد بزاقی هستند.

مهم ‌ترین اندام گوارشی در بدن انسان معده است که سلول ‌های آن مخاط و اسید معده را ترشح می‌کنند و باعث گوارش شیمیایی غذا و تبدیل آن به یک توده ی تقریبا گوارش یافته به نام کیموس می‌شوند. ترشحات دیگری که از غدد کمکی دستگاه گوارش مانند کبد، پانکراس و کیسه صفرا به روده کوچک می‌ریزد که بیشتر در تجزیه و جذب مواد مغذی از کیموس نقش دارند. در سراسر دیواره دورنی دستگاه گوارش سلول‌هایی وجود دارند که مخاط ترشح می‌کنند و سطح دیواره داخلی را برای عبور توده ی غذا هموار می‌کنند. علاوه بر این از آسیب دیواره لوله گوارش در هنگام عبور غذا و ترشح آنزیم‌های تجزیه کننده نیز محافظت می‌کنند.

۴-هضم (Digestion)

عمل هضم از هنگام ورود غذا به دهان و زمانی که آنزیم‌ های موجود در بزاق مانند آمیلاز کربوهیدرات ‌های غذا را به قندهای ساده ‌تر تبدیل می‌کنند آغاز می‌شود. هضم اصلی غذا در معده صورت می‌گیرد زیرا عمده ی آنزیم ‌های گوارشی در این اندام وجود دارند. هر کدام از آنزیم‌ های مختلف وظیفه ی هضم و تجزیه ی مواد مختلف غذایی را بر عهده دارند.

به عنوان مثال، پروتئازها تجزیه ی پروتئین ‌ها، لیپازها تجزیه چربی ‌ها و آمیلازها هضم کربوهیدرات‌ ها را بر عهده دارند. و آن‌ها را به قطعات کوچک تبدیل می‌کنند. در روده ی کوچک فرآیند هضم ادامه می‌یابد و هر کدام از ترکیبات به اجزای کوچکتری برای جذب آسان ‌تر تبدیل می‌شوند. به عنوان مثال کربوهیدرات به گلوکوز، پروتئین‌ها به اسیدهای آمینه و لیپیدها به اسید چرب و گلیسرول تجزیه می‌شوند. در لوله‌های گوارشی نیز اسیدهای نوکلئیک به قند پنتوز، فسفات و بازهای نیتروژنی تبدیل می‌شوند.

می توانید جهت مطالعه بیشتر درباره پرستاری داخلی و جراحی، مقالات زیر را مطالعه نمایید.

•  آشنایی با پرستاری داخلی و جراحی،
•  همه چیز درباره پرستاری داخلی و جراحی،
•  همه چیز درباره جزوه داخلی جراحی،
•  بیماری آپاندیسیت،
• بیماری سیروز کبد
• نکاتی پیرامون ورم معده (گاستریت) حاد و مزمن

۵-جذب (Absorption)

هدف اصلی هضم مواد غذایی و تبدیل آن‌ها به مواد کوچک ‌تر و ساده‌ تر جذب آن‌ ها توسط سلول‌های اپی‌تلیال و پرزهای سطحی روده کوچک است. مواد تجزیه شده و آماده ی جذب از سطح سلول‌ های روده وارد خون یا سایر بخش ‌های بدن می‌شوند. تقریباً تمام مواد غذایی قابل جذب، ۸۰ درصد از الکترولیت‌ها و ۹۰ درصد از آب، در روده ی کوچک جذب می‌شوند. هنگامی که توده ی مواد غیر قابل جذب در انتهای روده ی کوچک به روده ی بزرگ منتقل می‌شوند. موادی نظیر سلولوز یا فیبرهای گیاهی، آب و میلیون‌ها باکتری در توده باقی‌ می‌مانند.

۶-دفع (Excretion‎)

آخرین مرحله در هر چرخه ی گوارشی دفع مواد غیر‌قابل هضم از لوله ‌های گوارشی است. دفع یا حرکات روده ‌ای شامل حذف توده ی جامد یا نیمه جامد از مواد غیر قابل هضم از لوله ‌های گوارشی است. در بدن انسان دفع در طول شبانه روز دو یا سه بار اتفاق می‌افتد امّا بر حسب شرایط مختلف بدنی این تعداد ممکن است کاهش یا افزایش یابد. انقباضات گوارشی و مخاط روده مواد دفعی را در طول روده ی بزرگ به سمت رکتوم یا راست ‌روده هدایت می‌کنند. مواد دفعی از آنجا طی انقباض و انبساط ماهیچه‌ها و دریچه‌ها در ناحیه ی مخرج از بدن خارج می‌شوند.

برای مشاهده متن کامل این مقاله به نرم افزار آموزش جامع پرستاری مرهم مراجعه نمایید.